Fysieke belasting
Werkhoudingen
Door vloeistoffen automatisch bij te vullen met pompen, worden medewerkers niet fysiek belast bij het handelen van kannen en vaten.
Door automatisch te doseren, worden medewerkers niet fysiek belast bij het handmatig doseren van bijvoorbeeld tijgerpap of eiwit.
Het gebruik van een dozenopzetmachine voorkomt dat medewerkers kortcyclisch en handmatig dozen moeten opzetten. De dozen worden opgezet door middel van een stempel en een vouwkast. Let erop dat de buffer in de aanvoer zo groot mogelijk is. Dit maakt het voor de operator mogelijk andere werkzaamheden uit te voeren zonder dat hij steeds moet opletten of weglopen.
Het automatiseren en robotiseren van de platenhandling voorkomt fysieke belasting van medewerkers bij het in- en uitstapelen, schoonspuiten en poetsen van de platen.
Bij het uitvoeren van technisch onderhoud moet vaak ver in een machine gereikt worden. Door op kritische plaatsen, waar veel onderhoud plaatsvindt, een wegklapbare borststeun aan te brengen, kan de monteur zijn lichaam aan de voorzijde ondersteunen. De oplossing is vooral bekend voor garages (auto onderhoud), maar ook voor chirurgen zijn vergelijkbare oplossingen bekend. In plaats van een borststeun die aan de machine vast zit, kan eventueel ook een verplaatsbare borststeun op een plateau worden gebruikt.
Deze verrijdbare opstap remt automatisch af (door het gebruik van verende wieltjes) zodra een persoon opstapt. De opstap is voorzien van een reling waar men met de bovenbenen tegenaan kan staan tijdens het op- en afstapelen van de pallet. Ook kan de doos of de krat hierop afgestemd worden. De opstap heeft een antislip vloeroppervlak, die toe te passen is op plekken waar hoger dan 1,80 meter getild moet worden, bijvoorbeeld bij hoog stapelen. Ook is de antislip vloeroppervlak te gebruiken bij het schoonmaken van machines, kuipen, banen, leidingen etc. of bij het omstellen van machines ten behoeve van onderhoud en storingen. Het is niet geschikt bij het tillen hoger dan 240 cm. De verrijdbare opstap is van twee kanten te gebruiken, waardoor deze minder vaak verplaatst hoeft te worden. Vanwege de geringe afmetingen is de opstap ook te verplaatsen door smalle doorgangen
Voor werkzaamheden boven schouderhoogte, zoals het doseren van grondstoffen in ketels of mengers, kan een verrijdbare trap gebruikt worden.
NB. Bij frequente werkzaamheden waarvoor een opstap of trap nodig zijn, verdiend een oplossing als een vaste trap met een bordes, waar mogelijk, zeker de voorkeur.
Door een stabankje te gebruiken, kan de werkplek aan individuele medewerkers worden aangepast. Een stabankje of staplateau is vooral nuttig als de werk- of ingooihoogte voor medewerkers te hoog is. Er bestaan kleine stabankjes, die vooral geschikt zijn voor kortdurende werkzaamheden en veel grotere plateaus (op de afbeelding vormt een serie bankjes een baan). De plateaus zijn geschikt om langere tijd achter elkaar werkzaamheden te verrichten waarbij enige bewegingsvrijheid zoals het nemen van stappen, nodig is. Er bestaan bankjes die met de hand versteld kunnen worden (eerst afstappen) en elektrisch in hoogte verstelbare plateaus.
NB. Iedere opstap creëert een aanzienlijk risico op struikelen of vallen. Hoe kleiner het plateau, hoe groter het risico. Bij vaste opstellingen is het aan te bevelen een hekje of leuning aan te brengen.
Schoonmaken onder het bankje is lastiger bij vaste opstellingen. Zorg ervoor dat het plateau goed opklapbaar is hiervoor.
Met name bij koekjesproducenten worden producten door werknemers geraapt. In andere bedrijven kan het voorkomen dat operators als gevolg van procesverstoringen een product uit het proces moeten rapen. Houd bij de lijn waar geraapt wordt, indien technisch mogelijk, rekening met de volgende ergonomische basisprincipes:
- Armen niet meer dan 30 x per uur heffen.
- Rug niet meer dan 30 x per uur vooroverbuigen.
- Repeterend werk minder dan 3 handelingen per minuut.
- Reikafstand maximaal 45 cm.
- De handen blijven tijdens alle frequente werkzaamheden 10 cm onder schouderhoogte. Voor incidentele werkzaamheden blijven de handen onder ooghoogte. (Zie voor de invulling van de termen ‘frequent’ en ‘incidenteel’ het instrument waarmee u de RI&E fysieke belasting uitvoert).
Voorkom verdere fysieke overbelasting bij het rapen, door de volgende maatregelen:
- Voeg buffermogelijkheden aan het werk toe, zonder dat daarvoor in een ongunstige werkhouding gewerkt hoeft te worden (bijvoorbeeld door achterna te ijlen of vooruit te reiken).
- De mogelijkheid om het werk zittend uit te voeren. Een werkplek die geheel gemaakt is voor zittend werk (in hoogte verstelbaar of op een hoogte van ongeveer 72 cm vanaf de vloer) heeft de voorkeur, omdat lengteverschillen tussen mensen bij staand werk lastig zijn op te vangen. Bij zittend werk is met een verstelbare stoel meer mogelijk. Voor de inrichting van een zitwerkplek zie de maatregel: ‘Staand werk vervangen door een ergonomische zitwerkplek’.
- Er is voldoende been-, knie- en voetruimte voor zittend werk. Dit betekent onder meer dat de band niet dikker is dan 5 cm. Als de banddikte 5 cm of meer is, kan daar alleen een stawerkplek gecreëerd worden.
NB. Per dag staat iemand maximaal één uur achtereen met een maximum van vier uur per dag. - Er is een goede in hoogte verstelbare stoel aanwezig.
- De voeten kunnen afgesteund worden op een oppervlak van minimaal 40 cm breed en 50 cm diep.
- De polsen blijven tijdens alle werkzaamheden in een min of meer neutrale houding.
- De verlichting op de werkplek is aangepast aan het werk. Dit betekent onder meer minimaal 500 lux en geen schaduwen, bijvoorbeeld doordat de lampen schuin achter de medewerkers hangen.
- Communicatie tussen de medewerkers onderling is eenvoudig mogelijk, doordat men elkaar onbelemmerd kan zien (geen banen tussen de hoofden).
- Het geluidsniveau op de werkplek ligt in ieder geval onder de 80 dB(A) en het liefst onder de 70 dB(A).
- Er wordt zodanig gerouleerd tussen de verschillende werkplekken, dat de hierboven genoemde ergonomische basisprincipes niet worden geschonden. Rouleren is niet vrijwillig, ook niet voor de linker- en rechterkant van de baan.
- Er wordt geregeld gerouleerd met andersoortig werk.
- In sommige gevallen is het wellicht mogelijk de band te splitsen, zie bijgaand figuur. Bijkomend voordeel is dat de beenruimte bij smalle banden beter is, doordat de dikte van de band minder groot is.
- In sommige gevallen is het wellicht mogelijk de band te splitsen, zie bijgaand figuur. Bijkomend voordeel is dat de beenruimte bij smalle banden beter is doordat de dikte van de band minder groot is. In sommige gevallen is het mogelijk de middelste producten naar de zijkant van de band te schuiven.
Beoordeel of de werkplek bij het rapen zodanig is ingericht dat de fysieke belasting geen gevaar voor gezondheid oplevert. Pas zo nodig de werkplek aan en beoordeel daarna opnieuw of de fysieke belasting voldoende is verminderd.
Door opvangbakken onder de machine te plaatsen, hoeven medewerkers niet meer in ongunstige houdingen onder de machine schoon te maken. De opvangbakken hebben meer bijkomende voordelen.
- De bakken zijn eenvoudig uit de machine te halen, bijvoorbeeld doordat ze op een rails onder de machine lopen of doordat ze op wielen staan.
- De bakken zijn niet te groot en licht van gewicht, zodat ook het legen van de bak geen zwaar werk is. Eventueel kunnen kleine bakken aan elkaar gekoppeld worden.
- Een ander voorbeeld van ‘afval aan de bron opvangen’ is het afzuigen van stof. Door ingrediënten zoals meel en kruimels aan de bron af te zuigen, ontstaat minder vervuiling in het bedrijf.
In sommige bedrijven moeten medewerkers geregeld kleinere hoeveelheden ingrediënten in een ketel scheppen. Daarbij staat de zak of bak waaruit geschept wordt vaak op de grond. Het gebruik van een looptafeltje voorkomt dat zij steeds moeten bukken, tillen en dragen.
Het gebruik van een koekjesschep voorkomt ongunstige standen van de hand, pols en vingers bij het rapen van koekjes. Hierdoor hoeven medewerkers geen knijpkracht uit te oefenen.
Met de koekjesschep worden de koekjes uit de rij die aankomt op de lopende band geschoven (A). De medewerker houdt hierbij met behulp van de andere hand de koekjes op hun plaats (B). Door het schepje te draaien worden de koekjes op de tray geschoven (C en D). Per handeling worden precies genoeg koekjes in de tray geschoven. Het aantal koekjes dat op het schepje past, is aan te passen met een verstelbaar schuifje met een vleugelmoer.
Voordelen:
Het is niet meer nodig de verpakte koekjes te wegen om te controleren of de tray het juiste aantal koekjes bevat.
Nadelen:
De inwerktijd is vrij lang, vooral omdat het werken zowel rechtshandig (bij aanvoer van links) en linkshandig (bij aanvoer van rechts) uitgevoerd moet kunnen worden.
Het gebruik van een tankwasautomaat bij het schoonmaken van kookketels voorkomt dat medewerkers langdurig en zeer zwaar werk in lastige werkhoudingen moeten verrichten. Een tankwasautomaat is een reinigingsmethode voor kookketels waarbij gebruik wordt gemaakt van warm water onder hoge druk. Door het water 3-dimensionaal door de tank te sproeien wordt de tank ook op lastig bereikbare plaatsen gereinigd.
Voordelen:
- Hogere kwaliteit van reiniging.
- Sneller schoonmaken, tijdswinst van ongeveer 50%.
- Reinigen kan tussen de werkzaamheden door geschieden.
- Reductie waterverbruik, vermindering van ongeveer 60%.
Nadelen:
- Reiniging met hoge druk en hoge temperatuur is niet zonder veiligheidsrisico’s. Werknemers moeten speciaal opgeleid worden.
- De concentratie vervuiling in het afvalwater is hoger, waardoor het lastiger is het water te zuiveren.
Met een rollenbaan kunnen producten eenvoudig horizontaal getransporteerd worden. Als in de rollenbaan ook een kogelroltafel is opgenomen, kunnen producten ook van richting worden veranderd.
Het gebruik van een hef-kiepinstallatie voor het legen van karren met bakken/lades voorkomt dat medewerkers handmatig bakken/lades moeten legen. Bakken/lades met snoep worden met de hand (door twee mensen) in een kar geplaatst. De bakken hebben aan één zijde geen rand. De kar wordt in een hef-kiepinstallatie geplaatst en boven een opvangbak gekiept. Vanuit de opvangbak gaat het snoep naar de inpakmachines. Deze techniek is alleen geschikt voor snoep dat niet kwetsbaar is. Ook mengen van snoep is goed mogelijk door lades met verschillende soorten snoep in één kar te plaatsen.
NB. Hek om de machine is vereist.
Het gebruik van een hef‐/kiepinstallatie voor deegkuipen voorkomt dat medewerkers handmatig mengkuipen moeten legen. Het proces is geautomatiseerd.
Een palletpositioner is bedoeld om een product op de juiste hoogte aan te bieden waardoor men niet voorover hoeft te buigen. Ook kan een pallet dan gemakkelijk gedraaid worden, waardoor reiken voorkomen wordt. Zo worden ongunstige werkhoudingen voorkomen of verminderd.
De palletpositioner bestaat uit een schaartafel met daarbovenop een schijf die 360° kan ronddraaien.
Het draaien van de pallet gaat langzamer dan het werken in een ongunstige houding. De oplossing is daarom alleen geschikt voor langzame processen waarbij er zo nu en dan een product op de pallet wordt gezet of eraf wordt gehaald. Denk bijvoorbeeld aan het doseren van boter of meel in de mengmachine.
Het draaien van een hele volle en zware pallet kost nogal wat kracht. Dit is geen probleem als het draaien rustig wordt gedaan. Iemand die de pallet snel wil ronddraaien, zal zichzelf overbelasten.
Beoordeel of door het gebruik van palletpositioner de werkhoudingen op de betreffende werkplek geen gevaar voor de gezondheid van medewerkers meer opleveren. Pas zo nodig de werkplek aan.
Het gebruik van draaibare coatingpannen voorkomt fysieke belasting van medewerkers bij deze processtap, omdat medewerkers deze coatingpannen eenvoudig kunnen leegdraaien.
Door een mengkuip te voorzien van een beugel, die zo hoog is dat medewerkers bij het duwen van de mengkuip niet met een gebogen rug hoeven te werken, neemt de fysieke belasting sterk af. Het is overigens in een beperkt aantal gevallen niet mogelijk om de beugel te verlengen of op de mengkuip te plaatsen.
Als de werkgever precies de hoeveelheden inkoopt die hij in het dagelijks gebruik nodig heeft, neemt het aantal te verrichten handelingen en daarmee de fysieke belasting van medewerkers af.
Door dry-ice op het schoon te maken oppervlak te spuiten, bevriest vuil, krimpt het en laat het los van het oppervlak. Dit vergemakkelijkt het verwijderen van vuil met bijvoorbeeld een stofzuiger. Zo worden ongunstige werkhoudingen voorkomen bij het schoonmaken van machines, kuipen, banen en leidingen etc. Bijkomend voordeel is dat het mogelijk is om geheel vochtvrij schoon te maken. Alleen hiervoor opgeleide medewerkers kunnen schoonmaken met dry-ice. Het is van belang om hierbij voor voldoende ventilatie en persoonlijke beschermingsmiddelen te zorgen.
Taakroulatie kan een vermindering van fysieke belasting geven als de belasting verspreid wordt over verschillende lichaamsdelen of verschillende typen fysieke belasting. Telkens weer dezelfde werkzaamheden verrichten, kan leiden tot overbelasting, omdat steeds dezelfde spieren het werk moeten doen. Bijvoorbeeld bij werkzaamheden aan de band of bij het inpakken.
Het regelmatig afwisselen van werkzaamheden, voorkomt fysieke overbelasting. Rouleren is met name geschikt voor taken waarbij de medewerker langdurig voorovergebogen werkt of taken met een repeterend karakter verricht.
Er zijn drie niveaus van roulatie:
- Binnen dezelfde taak, maar op een andere werkplek. Bijvoorbeeld door werken aan de rechter- en linkerzijde van een band af te wisselen (ook wel ‘vlinderen’ genoemd).
- Rouleren met vergelijkbare taken. Bijvoorbeeld door rapen af te wisselen met palletiseren.
- Rouleren met geheel andere taken, zoals machinebedieningen, onderhoud, schoonmaak of administratieve werkzaamheden (taakverrijking).
Beoordeel na invoering of door het gebruik van taakroulatie de fysieke belasting op de betreffende werkplek geen gevaar voor gezondheid meer oplevert. Ga na of bij de roulerende medewerker de grenswaarden, gemeten over een hele dag, niet overschreden worden. Pas zo nodig de taakroulatie aan.
